Etiopia wciąż wydawała mi się na blogu tematem niezamkniętym. Trochę o niej napisałam, ale ‘trochę’ to zdecydowanie za mało w kontekście Etiopii. Dzikiej, intrygującej, pełnej prastarych tradycji i cudów natury, których na darmo szukać gdzie indziej.
Tak wiele faktów o Etiopii mnie zaskoczyło, że w końcu zaczęłam to wszystko spisywać. Niektóre odkryłam na miejscu, o innych przeczytałam jeszcze przed wyjazdem lub już po powrocie – bo choć Etiopia dała mi w kość, to też długo nie dawała mi o sobie zapomnieć.
I tak oto gdzieś na boku, samoistnie powstał ten tekst. Tytuł ‘Ciekawostki o Etiopii’ wydawał mi się jednak tak banalny, że choć artykuł był właściwie gotowy, to wstrzymywałam się od publikacji.
Któregoś dnia postanowiłam wrzucić listę chociaż na social media. Zaangażowanie pod wpisem przerosło moje najśmielsze oczekiwania. Stwierdziłam więc, że warto, aby temat pojawił się też na blogu.
Sama o Etiopii wiedziałam niewiele, zanim na dobre zaczęłam planować wyjazd. Tyle, że kawa, że Lalibela, że góry Semien i Danakil. I jeszcze trochę o cesarzu dzięki Kapuścińskiemu. Podsumowując, moje wyobrażenia były boleśnie płytkie.
A potem pojechałam i od tego momentu moją relację z Etiopią można by zdecydowanie określić jako głębszą, ale skomplikowaną. Zachwyciła mnie i jednocześnie zmęczyła tak bardzo, jak żaden inny dotąd kraj. Po powrocie czytałam jeszcze więcej, zaczynałam więcej rozumieć. Obecnie myślę o niej wyłącznie ciepło i bardzo chcę wrócić. Tak to już bywa z tymi trudnymi związkami.
Mam nadzieję, że Etiopia zaskoczy mnie jeszcze nie raz i że przy okazji kolejnych wyjazdów będę rozwijać tę listę.
Etiopia – ciekawostki
1. Etiopia jest jedynym krajem afrykańskim, który nie był skolonizowany
Ten temat budzi wiele kontrowersji, a źródła podają sprzeczne informacje. Chodzi o okupację włoską.
Po wojnie abisyńskiej utworzona została Włoska Afryka Wschodnia, składająca się z Somali Włoskiego, Erytrei i właśnie Etiopii. Według niektórych źródeł aneksję Etiopii uznała cała Liga Narodów za wyjątkiem ZSSR i termin ‘Etiopia Włoska’ pojawia się w znaczeniu ‘kolonia’. Inne źródła podają natomiast, że zależność od Włoch była krótkotrwała i ostatecznie Etiopia w swojej historii dwukrotnie nie poddała się kolonizacji.
2. Homoseksualizm jest w Etiopii nielegalny i surowo karany
Akty seksualne między osobami tej samej płci grożą karą pozbawienia wolności. W wielu miejscach dwóch mężczyzn nie może wynająć jednego pokoju w hotelu. Trafiłam też na hostel w Bahyr Dar, gdzie dwie osoby tej samej płci mogły wynająć razem pokój, ale za wyższą cenę.
Homoseksualizm jest nielegalny w 34 krajach Afryki. Ze wszystkich krajów kontynentu tylko RPA zapewnia ochronę prawną przed dyskryminacją.
3. Najstarszy alkohol pochodzi z Etiopii
Niektórzy uważają Etiopię za twórcę najstarszego napoju alkoholowego na świecie. To ‘tedż’, tutejsze wino miodowe. Etiopczycy przyrządzają go w domach, ale można też skosztować go w ‘tej betoch’ w całej Etiopii.
Niech was nie zdradzi jego słodycz, bo trunek jest bardzo mocny.
4. Ruch Rastafari ma swoje źródło w Etiopii
Chociaż ruch Rastafari narodził się i ewoluował na Jamajce, to ma zaskakująco dużo wspólnego z Etiopią.
Etiopski Cesarz Haile Selassie I jest uważany przez Rastafarian za reinkarnację boga Jah lub jego namiestnika. Co ciekawe, sam cesarz nie miał z ruchem nic wspólnego i sam był zaskoczony całym zamieszaniem wokół jego osoby, które rozpoczęło się po koronacji w 1930 roku. A wszystko za sprawą pewnej przepowiedni…
Look to Africa when a black king shall be crowned, for the day of deliverance is near.
Proroctwo zostało wypowiedziane przez Marcusa Garveya, jamajskiego zwolennika czarnego nacjonalizmu i inicjatora ruchu ‘Back to Africa’. Kiedy wieści o koronacji Haile Selassie dotarły na Jamajkę, wielu zwolenników Garveya połączyło fakty: zbliża się dzień wybawienia i powrotu do Afryki czarnoskórych ze wszystkich stron świata.
W 1966 roku, 36 lat po koronacji, Haile Selassie odwiedził Jamajkę, gdzie spotkał się z bardzo entuzjastycznym przyjęciem.
Wielu Rastafarian osiadło w Szaszemenie, mieście w Etiopii, ok 250 km na południe od stolicy i mieszka tam do dziś. Miasto uchodzi za bardzo niebezpieczne.
W 2005 roku, czyli w sześćdziesiątą rocznicą urodzin Boba Marleya, pojawiły się pogłoski, że wdowa po nim planuje przenieść jego prochy właśnie do Szaszemenie. Informacja ta oburzyła Jamajczyków, ale okazała się być tylko plotką.
A skoro już mówimy o Haile Selassie I, to nie można nie wspomnieć o ‘Cesarzu’ wielkiego mistrza Ryszarda Kapuścińskiego. Reportaż czytałam dwukrotnie i nie wyobrażam sobie podróży do Etiopii bez tej lektury.
5. Etiopia ma swój własny kalendarz
Kalendarz etiopski oparty jest na kalendarzu koptyjskim. Obecnie w Etiopii mamy rok 2011. Polecam wyprawę – można się odmłodzić.
Rok według kalendarza etiopskiego, nazywanego także kalendarzem gyyz, składa się z 12 miesięcy, liczących po 30 dni oraz 13 miesiąca, tak zwanego ‘pagumen’, który grupuje pozostałe 5 dni.
6. Etiopia odmierza czas na swój sposób
Etiopia nadal korzysta z tzw. godzin babilońskich. Dzień w Etiopii zaczyna się wraz ze wschodem słońca i od tego momentu odliczamy czas. O świcie na zegarze wybija zatem godzina 00:00. Nasze południe to u nich 6:00 rano.
Jakoś tak od razu się wydaje, że jeszcze mało dnia upłynęło, gdy na zegarze dopiero 6:00 rano. Naprawdę nigdy nie miałam tyle czasu, co w Etiopii.
Ale, ale! Jeśli autobus odjeżdża o 5:00, to warto się więc upewnić, czy czasu etiopskiego czy reszty świata.
7. Karmienie kogoś to w Etiopii dowód sympatii
Wspólne spożywanie posiłków to ważny element etiopskiej kultury. A jeśli Etiopczyk wybrał dla ciebie najbardziej smakowity kąsek ze stołu i chce cię nim nakarmić, to nic tylko się cieszyć! Okazuje ci w ten sposób przyjaźń i sympatię.
8. Nowy Rok obchodzi się w Etiopii 11 września
Miałam okazję być 11 września w Addis Abeba i obchody są naprawdę huczne. Mieszkańcy świętują na ulicach, tańczą dookoła ogniska i na koniec skaczą przez ogień, aby na dobre zostawić za sobą stary rok.
Najpiękniej tego dnia świętuje się ponoć w Gondarze – warto wziąć to pod uwagę, jeśli podróż do Etiopii planuje się na wrzesień.
9. Etiopskie kobiety rodzą średnio piątkę dzieci
To i tak znaczny spadek. Jeszcze w latach 90. na jedną kobietę w Etiopii przypadało średnio siedmioro dzieci.
10. Etiopia jest drugim najstarszym chrześcijańskim krajem na świecie
Etiopia przyjęła chrześcijaństwo jako drugi kraj na świecie, zaraz po Armenii. Nauki Chrystusa dotarły tu już w IV wieku.
11. Kościoły skalne w Lalibeli nazywane są ósmym cudem świata
Położone wysoko w górach miasteczko Lalibela kryje w sobie kompleks 11 kościołów wykutych w skale. Ich historia sięga XII wieku, kiedy to król Lalibela nakazał wybudować nową Jerozolimę, aby etiopscy chrześcijanie mieli dokąd pielgrzymować.
Kościoły skalne w Lalibeli obszernie opisałam już w osobnym poście.
12. Etiopia to ojczyzna kawy
Legenda głosi, że kawę po raz pierwszy odkrył etiopski pastuszek o imieniu Kaldi. Pewnego dnia zauważył, że jego kozy podskakują żwawiej po zjedzeniu nieznanych mu czerwonych owoców. Postanowił bliżej się im przyjrzeć, zabrał ziarna do domu, sporządził napój i tym samym odkrył pobudzające właściwości kawy.
Obecnie ceremonia picia kawy to bardzo ważny element etiopskiej kultury. Wodę gotuje w jebenie – specjalnym dzbanie z długą szyjką lub w metalowym imbryku. W międzyczasie na blaszanej patelni praży się ziarna kawy. Zaparzony napój przelewa się do małych filiżanek bez ucha, po uprzednim umieszczeniu na dnie sporej ilości cukru.
Należy wypić trzy takie filiżanki. Każda runda ma swoją nazwę i przypisane właściwości. Pierwsza, ‘abul’, jest ożywiająca i zachęca do rozmowy. Druga, ‘tona’, jest już słabsza i raczej wprawia w nastrój zadumy. Trzecia, zdecydowanie najsmaczniejsza nazywana jest ‘bereka’, czyli błogosławieństwo – po jej wypiciu można już zakończyć rytuał. Podczas ceremonii płoną kadzidła o bardzo specyficznym zapachu (etan icense), które mają za zadanie odpędzić złe duchy.
W Etiopii kawę serwuje się na każdym kroku i wszędzie smakuje tak samo dobrze.
13. Etiopczycy poszczą dwa razy w tygodniu
Etiopscy chrześcijanie koptyjscy przestrzegają ścisłego postu dwa razy w tygodniu, w środy i piątki. Nie spożywają wtedy mięsa ani żadnych produktów odzwierzęcych.
Każda restauracja, nawet ta najskromniejsza przy wiejskiej drodze, ma w menu ofertę dań w wersji ‘fasting’. Zazwyczaj jest to yndżera z sosem shiro z czerwonej soczewicy, czasami prosta pizza bez sera. W stolicy w kawiarniach o wyższym standardzie serwuje się nawet kawę na mleku sojowym (‘fasting macchiatto’).
14. Dzieci i rodzice nie mają wspólnego nazwiska
W Etiopii na prawach nazwiska funkcjonuje imię ojca. W praktyce wygląda to tak, że dziecku nadaje się pierwsze imię, a jako drugie przyjmuje ono imię ojca.
15. Pustynia Danakilska to najgorętsze zamieszkane przez człowieka miejsce na Ziemi
Leżąca na terenie północnej Etiopii i częściowo na obszarze Erytrei i Dżibuti Pustynia Danakilska jest najgorętszym zamieszkanym przez człowieka miejscem na Ziemi.
Roczna amplituda temperatur wynosi blisko 35 stopni Celsjusza, a termometr wskazuje czasami 67 stopni, co jest nieoficjalnym rekordem świata.
16. W Etiopii tatuuje się krzyż na czole jako symbol wiary
Krzyż koptyjski jest powszechnie używany w kościołach etiopskich i erytrejskich. Etiopscy chrześcijanie noszą go na szyi jako symbol wiary, a niektórzy tatuują go na prawym nadgarstku lub na czole.
17. Przez Etiopię przebiegają tzw. Wielkie Rowy Afrykańskie
Zgadza się, na terenie Etiopii znajdują się granice płyt tektonicznych i jest to najlepiej widoczny z kosmosu szczegół naszej planety.
18. W Etiopii znaleziono najstarsze znane szczątki człowieka
Najstarszy fragment szkieletu przedstawiciela Homo pochodzi sprzed 2,8 miliona lat i został znaleziony w rejonie Afar w Etiopii.
Etiopia to kolebka najwcześniejszych przedstawicieli gatunku. Na jej terenie (również w regionie Afar) znaleziono m.in. Lucy, której szczątki wystawione są w Muzeum Narodowym w Addis Abeba.
Ciekawostka w ciekawostce: Lucy zawdzięcza imię piosence ‘Lucy in the Sky with Diamonds’ Beatlesów.
19. Etiopia jest największym na świecie producentem khatu
Khat legalny narkotyk Afryki, który stanowi ogromny społeczny problem w tej części świata. Najlepsze jakościowo liście pochodzą z okolic miasteczka Harer, niedaleko granicy z Somalią.
Największy targ khatu znajduje się w pobliskim Aweday, skąd narkotyk transportowany jest do Somalilandu i Dżibuti.
20. Arka Przymierza znajduje się w Aksum
Według tradycji etiopskiego kościoła w mieście Aksum, a konkretnie w Kaplicy Tablic, przechowywana jest Arka Przymierza. Legenda głosi, że pierwszy król Etiopii był synem króla Salomona i to on przywiózł arkę z Izraela do Etiopii. Ponoć dostęp do niej ma zawsze tylko jeden mnich, który dożywotnio sprawuje nad nią opiekę.
21. Addis Abeba to czwarta najwyżej położona stolica na świecie
Addis Abeba znajduje się na wysokości 2400 m n.p.m. i zajmuje czwarte miejsce w rankingu najwyżej położonych stolic (na szczycie listy plasuje się Quito).
22. Cudzoziemcy nie mogą adoptować dzieci z Etiopii
Prawie 15% etiopskich dzieci to sieroty lub półsieroty. Wiele z nich żyje na ulicy. Ta niechlubna statystyka nie powstrzymała rządu Etiopii przed wprowadzeniem w 2018 roku zakazu adopcji etiopskich dzieci przez cudzoziemców.
Członkowie etiopskiego parlamentu uważają, że dzieci przeznaczone do adopcji powinny przebywać pod opieką obywateli swojego państwa.
Temat delegalizacji adopcji etiopskich dzieci przez cudzoziemców był dyskutowany od 2011, kiedy to rozegrał się dramat 13-letniej etiopskiej dziewczynki, która zmarła przebywając pod opieką rodziców adopcyjnych ze Stanów Zjednoczonych.
23. Na terenie Etiopii znajduje się najniżej położone miejsce na Ziemi
Dallol, nieziemski wulkan położony w północnej Etiopii na terenie Danakil, zaliczany jest do najniżej położonych miejsc na powierzchni Ziemi. Ujścia jego kraterów znajdują się 48 m p.p.m.
24. Na terenie Etiopii występuje rzadki gatunek małp dżelada
Dżelada, tzw. ‘małpy o krwawiącym sercu’, dawniej szeroko rozprzestrzenione w Afryce, obecnie występują jedynie w Etiopii na terenie Wyżyny Abisyńskiej i w Erytrei. Aby je spotkać, najlepiej wybrać się do Parku Narodowego Semien.
25. Etiopia jest jednym z niewielu krajów wymienionych w starożytnych i świętych księgach
Etiopia w samej Biblii wspomniana jest aż 37 razy. Oprócz tego wzmianki o niej znajdziemy w Koranie, Odysei Homera i hadisach.
26. Granica między Etiopią a Erytreą była zamknięta przez 20 lat
Deklaracja pokoju między Etiopią a Erytreą została podpisana dopiero w lipcu 2018 lat. Po raz pierwszy od 20 lat zapanował pokój – wcześniej Danakil uważany był za rejon niebezpieczny.
We wrześniu 2018 otwarto granicę i umożliwiono połączenia, a rozdzielone rodziny z terenów przygranicznych wreszcie mogły się spotkać.
27. Z Etiopii wywodzą się Czarni Żydzi, potomkowie króla Salomona
Czarni Żydzi, zwani Felaszami, mieszkali w Etiopii na północ od Jeziora Tana. Według tradycji są oni potomkami króla Salomona. Felasza nie znali hebrajskiego, w liturgii używali gyyz z grupy języków etiopskich. Sami siebie nazywają również ‘Beta Isreal’, czyli ‘Dom Izraela’. Istnieje kilka teorii na temat tego, jak trafili na teren Etiopii.
W 1984 roku, podczas klęski głodu w Etiopii, Izrael przeprowadził operację ewakuacji Felaszów. Kolejna wielka akcja imigracyjna odbyła się w 1991 roku podczas wojny domowej w Etiopii. Polityka Izraela nakazuje pomoc zagrożonym Żydom i sprowadzenie ich do kraju. Obecnie w Izrealu mieszka łącznie ponad 130 tysięcy Felaszów.
PS Jeśli planujesz wybrać się do Etiopii, to jest to naprawdę świetny pomysł.
Etiopia ciekawostki
